Waarom gaat het zo slecht?
Zomertortels verdwijnen in rap tempo uit ons landschap. Sinds de jaren ’70 is de West-Europese populatie met meer dan 85% afgenomen – in Nederland gaat de afname nog harder en betreft dit een afname van ca. 97% sinds 1980. De zomertortel staat op de Rode lijst met de status ‘kwetsbaar’. In Nederland wordt de populatie geschat op 1200 en 1400 broedparen (Sovon, 2018).
De afname van onze enige migrerende duif is een complex en een internationaal probleem. De belangrijkste redenen voor afname:
-
Afname van geschikt habitat in de broedgebieden
-
Verlies van habitat in de overwinteringsgebieden in de Sahel
-
Niet duurzame jacht tijdens trek
-
Illegale vangsten
​Habitat Verlies – Broedgebieden
Zomertortels hebben een dichte vegetatie nodig om in te broeden en hun voedsel bestaat voornamelijk uit zaden. Recente veranderingen in het landelijk gebied hebben de aanwezigheid van granen en wilde zaden op akkers en graslanden sterk doen afnemen. Net als in de rest van West-Europa is ook in Nederland de landbouw zwaar geïntensiveerd; dit heeft in grote en intensief beteelde percelen geresulteerd. Daarnaast is het gebruik van herbi-, pesti- en fungiciden sterk toegenomen.
Dit leidde tot een grootschalig landschap waarin geschikt leefgebied voor de zomertortel steeds schaarser wordt. Hierdoor is niet alleen de broedpopulatie, maar ook het broedsucces afgenomen: een Britse studie wijst uit dat broedende zomertortels nu nog maar de helft van de jongen grootbrengt ten opzichte van de jaren '70*.
De landschappelijke veranderingen in de zak van Zuid Beveland zijn zichtbaar in de onderstaande afbeelding. Duidelijk is te zien dat kilometers perceelranden, overhoeken en hagen zijn verdwenen.
Figuur 1: Luchtfoto’s van 1970 en 2017 van een vierkante kilometer bij ’s-Heer Abtskerke (km-hok 48-36-35
​
Legale en Illegale Jacht
Zomertortels worden jaarlijks geconfronteerd met massale legale- en illegale jacht tijdens de trek. Gegeven de lage overlevingskans en het slechte broedsucces heeft de jacht, in wat voor vorm dan ook, een ernstige impact op de populatie. Illegale jachtcijfers kunnen alleen geschat worden en legale jachtcijfers zijn voor veel landen onbekend. Echter, alleen al in de EU, waar de populatie geschat wordt tussen de 2.2 en 4.1 miljoen broedparen, worden 1.3 tot 2 miljoen zomertortels legaal bejaagd**.
Ziekte
Ook is er een nieuw en groeiende zorg over het pathogeen Trichomonas gallinae en de impact die dit heeft en kan hebben op de populatie. Alhoewel er nu nog weinig bekend is over deze ziekte zijn wereldwijd de meeste dragers duiven en tortels.
​
Veranderingen in overwinteringsgebieden
De zomertortel overwintert zo’n 4000 kilometer verderop, in de Sahel. Om de oversteek van de Sahara te halen is het belangrijk dat de zomertortel voldoende voedsel, water en rustplaatsen tot beschikking heeft. Helaas krijgt de zomertortel steeds vaker te maken met droogte, menselijke verstoring en gebrek aan rustplaatsen. Daarnaast speelt de jacht ook een grote rol in de overwinteringsgebieden. Het is niet precies bekend hoeveel slachtoffers er vallen. Wel lijkt het erop dat het jachttoerisme een grote rol speelt, zo adverteren reisbureaus met ‘tortelduivenjacht’. De gezamenlijke slaapplaatsen zijn voor de jagers ideale plekken om veel zomertortels uit de boom te schieten ***.
*Browne and Aebischer (2005) Studies of West Palearctic birds: Turtle Dove. British Birds, 98 (February 2005), 58-72
**Figures taken from the International Species Action Plan for the Turtle Dove, 2018, compiled by Birdlife International, RSPB UK and other partners.
*** Bos, J (2017) Europees beschermingsplan voor de zomertortel: https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/europees-beschermingsplan-voor-de-zomertortel
​